Waalkade 4, 4a, woonhuis, later politiebureau

Adres: Waalkade 4, 4a, Zaltbommel

Gemeente: Zaltbommel
Postcode + plaats: 5301 CH Zaltbommel
Straat + huisnummer: Waalkade 4-4a
Naam object: -
Kadastrale aanduiding: gemeente Zaltbommel, sectie A, nr. 4050 en 4051

Bescherming: gemeentelijk monument
Datum aanwijzing: 10 januari 2006

Oorspronkelijke functie: woonhuis, later politiebureau
Huidige functie: woonhuis met bijgebouw

Bouwjaar: 1923
Architect: -
Bouwstijl: Amsterdamse School

Beschrijver: M. Witteveen/geactualiseerd door Marinus van Dintel
Datum beschrijving: 1997/augustus 2004
Datum foto’s: augustus 2004

Bronnen: bouwdossiers Streekarchief Bommelerwaard (SAB)

Kadastrale kaart van Waalkade 4, 4a in Zaltbommel (2015)

Historie en ligging

Het pand ligt aan de zuidzijde van de Waalkade, met uitzicht op de Waal. Aan de linkerzijde ligt het tegen een kleine aanbouw van pand Waalkade 6, aan de rechterzijde ligt het vrij.
Het pand is in 1923 op het voormalige terrein van Sociëteit De Verdraagzaamheid gebouwd in opdracht van Stephan Meijer, directeur van J. Meyers Scheepsbouwmaatschappij. Uitvoerders waren de gebroeders Van Boort. Om plaats te maken voor de nieuwe woning werd een bestaand pand afgebroken, de bijbehorende tuinkoepel werd omgevormd tot het huidige tuinhuis. Van 1951 tot en met 1994 functioneerde het nieuwe pand als politiebureau. In verband met haar nieuwe functie werd in 1954 onder het tuinhuis een garage gebouwd. Bovendien werden inpandig enkele arrestantencellen gerealiseerd. Bij deze laatste aanpassing ging een aantal ramen en deuren verloren. In 1994 werd het pand door de gemeente van de provincie overgenomen.

Plattegrond en opbouw

Het pand is gebouwd op rechthoekige plattegrond en bestaat uit drie aan elkaar gebouwde blokken met verschil in gevelindeling en hoogte. Alle drie de blokken zijn voorzien van platte daken. Het dak van het laagste blok fungeert als terras voor het hoogste blok erachter.
De voorgevel staat op een hoge, schuine plint en is van baksteen. De deuren zijn donkergroen geverfd, de kozijnen zijn in wit uitgevoerd. In verscheidene vensters is glas-in-lood aangebracht.

Voorgevel

Het linker blok is twee bouwlagen hoog. Op de begane grond bevinden zich 2 symmetrisch in de voorgevel geplaatste schuiframen. In de bovenlichten van deze ramen is door middel van één horizontale en drie verticale roeden een ruitverdeling gemaakt. De ruitvlakken zijn met glas-in-lood ingelegd. De bakstenen van de plint en van de uitstekende lijst onder de benedenvensters zijn verticaal aangebracht. In beide hoeken van het linker blok bevindt zich een bakstenen siersteunbeer, die op ruim anderhalve meter wordt afgedekt met een verticale rij uitstekende bakstenen en een hardstenen afdekplaat. Recht boven de vensters op de begane grond zijn op de eerste verdieping twee iets smallere schuiframen geplaatst. De bovenlichten van deze ramen zijn door middel van één horizontale en twee verticale roeden in zes ruitvlakken verdeeld die met glas-in-lood zijn ingelegd. De ruimte tussen de boven- en benedenvensters is met verticaal geplaatste bakstenen opgevuld, net als de strekken boven de bovenvensters. De voorgevel van het linker blok wordt afgesloten door enkele uitstekende, bakstenen lijsten.
Het rechter blok is één bouwlaag hoog en is tegen het linker blok aangebouwd. Op de begane grond bevindt zich een groot, horizontaal geplaatst venster. Het bovenlicht bestaat uit vier kleine ruiten, die voorzien zijn van gekleurd glas. De zijlichten aan weerszijden bestaan per kant uit vijf kleine ruiten, waarvan de bovenste twee gekleurd glas bevatten en de onderste drie deel uit maken van een draairaam van ongekleurd glas. Onder het venster zit een uitstekende, bakstenen lijst, waarvan de stenen verticaal zijn aangebracht. Aan weerszijden van het venster tot ruim een meter daarboven bestaat het metselwerk uit afwisselend vijf lagen baksteen en een rollaag van naast elkaar en verticaal geplaatste koppen.

Boven het venster zijn de bakstenen tot aan de bovenrand van de balustrade verticaal geplaatst. Ter hoogte van deze balustrade zijn recht boven het raam vijf verdiepte velden aangebracht. De authentieke hemelwaterafvoer en bijbehorende vergaarbak in de linkerhoek hebben een passende vormgeving.

In de voorgevel van het hoogste blok achter het rechter, laagste blok zijn openslaande deuren met horizontale roedeverdeling zichtbaar. Het bovenlicht is door middel van drie verticaal geplaatste roeden verdeeld in twee vierkante ruitvlakken en twee smalle, verticale ruitjes in het midden. Deze laatste twee zijn voorzien van glas-in-lood. Aan weerszijden van de openslaande deuren bevindt zich een smal venster dat bestaat uit een 2-ruits draairaam en een 2-ruits bovenlicht. Onder de vensters is een rij uitstekende, verticaal geplaatste bakstenen aangebracht. Boven beide vensters en de openslaande deuren bevinden zich verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm. Tussen de eerste en tweede verdieping zitten twee symmetrisch geplaatste schieters. Op de tweede verdieping zijn drie verticaal geplaatste vensters zichtbaar. De buitenste twee vensters bestaan uit 3-ruits draairamen, het middelste venster uit een iets lager gelegen 3-ruits draaivenster met een enkelruits bovenlicht. Onder de vensters is een rij uitstekende, verticaal geplaatste bakstenen aangebracht. Boven de vensters bevinden zich verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm. De gevel wordt afgesloten met twee uitstekende, verticaal geplaatste rijen bakstenen over de volle breedte, waarbij de bovenste laag boven de eerste laag uitsteekt.

Linker zijgevel (linker blok)

De linker zijgevel van het linker blok is grotendeels een blinde muur, waarlangs een brandtrap is aangelegd. Op de eerste verdieping bevindt zich in het midden van de gevel een schuifraam.

Linker zijgevel (hoge, rechter blok)

Op de vrij gelegen, linker zijgevel van het hoge, rechter blok is een eenvoudige houten paneeldeur geplaatst, die toegang biedt tot het platte dak van het linker blok. De wand is grijs gepleisterd. Links is onder de uitstekende, afsluitende banden van de zijwand, een schieter aangebracht. Rechts van de deur is een plastic hemelwaterafvoer met vergaarbak zichtbaar. Aan de achterkant is de uitstekende zijgevel grotendeels blind. Alleen op de begane grond bevindt zich een eenvoudige deur.

Rechter zijgevel (lage, rechter blok)

Op de begane grond bevindt zich een smal, verticaal geplaatst venster. Het venster bestaat uit een 3-ruits raam met daarboven een 2-ruits bovenlicht dat voorzien is van glas-in-lood. Onder het venster zit een uitstekende, bakstenen lijst, waarvan de stenen verticaal zijn aangebracht. Aan weerszijden van het venster tot ruim een meter daarboven bestaat het metselwerk uit afwisselend vijf lagen baksteen en een rollaag van naast elkaar en verticaal geplaatste koppen. Boven het venster bevindt zich een vlak verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm. De wand wordt afgesloten met een band van uitstekende, verticaal geplaatste bakstenen.

Rechter zijgevel (hoge, rechter blok)

De rechter zijgevel van het hoge, rechter blok is geheel in baksteen uitgevoerd en is in het midden van de gevel in de eerste twee bouwlagen voorzien van een risaliet.
Op de begane grond zit aan de linkerkant een houten paneeldeur met bewerkte lijsten. De onderdorpel en de neuten van de deur zijn van natuursteen. Aan weerszijden van de deur bevindt zich een bakstenen siersteunbeer, die op een halve meter hoogte wordt afgedekt met een hardstenen afdekplaat. Boven de deur zijn twee kleine enkelruits vensters geplaatst. Boven zowel de deur als de vensters, bevindt zich een vlak verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm. Rechts van de deur zijn in het risaliet twee smalle, verticaal geplaatste vensters aangebracht. Deze vensters bestaan uit enkelruits valramen, aan de onderkant voorzien van bakstenen lekdorpels en aan de bovenkant van vlakken verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm. Hierboven bevindt zich een uitstekende band van verticaal geplaatste bakstenen over de breedte van het risaliet. Geheel rechts van de zijgevel is een horizontaal geplaatst venster zichtbaar.
Op de eerste verdieping is in het risaliet een groot vierkant, 9-ruits venster geplaatst. Onder dit venster is een rij verticaal geplaatste bakstenen aangebracht. Boven het venster bevindt zich een groot vlak verticaal geplaatste bakstenen, dat tot op het venster op de tweede verdieping doorloopt. Dit venster bestaat uit een 8-ruits stolpraam met aan weerszijden schieters in de gevel geplaatst. De gevel wordt afgesloten met twee banden van uitstekende, verticaal geplaatste bakstenen over de volle breedte, waarbij de bovenste laag boven de eerste laag uitsteekt.

Achtergevel

De achtergevel van het linker blok is grijs gepleisterd. Op de begane grond bevindt zich een groot buitengevelkozijn, waarin openslaande deuren, bovenlichten en zijlichten zijn opgenomen. De linker terrasdeur heeft een 4-ruits verdeling, de rechter een enkelruits. Aan weerszijden van de openslaande deuren zitten in het kozijn 4-ruits zijlichten. Zowel boven de zijlichten, als boven de openslaande deuren bevindt zich een enkelruits bovenlicht met glas-in-lood. Boven het buitengevelkozijn zijn twee schieters aangebracht. Op de eerste verdieping bevindt zich symmetrisch in de gevelwand een schuifraam met een bovenlicht dat door middel van één horizontale en twee verticale roeden in zes ruitvlakken is verdeeld. Deze ruitvlakken zijn met glas-in-lood ingelegd. Boven dit venster zijn twee schieters zichtbaar. De gevel wordt afgesloten met twee uitstekende banden over de volle breedte. In de rechterhoek van de gevel bevindt zich een hemelwaterafvoer met vergaarbak.
De achtergevel van het rechter blok is dieper de tuin in gelegen. Het is eveneens grijs gepleisterd. Op de eerste verdieping bevinden zich twee vensters. Het linker is een schuifraam met een bovenlicht, het rechter alleen een bovenlicht. Beide bovenlichten zijn door middel van één horizontale en twee verticale roeden in zes ruitvlakken verdeeld. Deze ruitvlakken zijn met glas-in-lood ingelegd. Boven in de linkerhoek van deze twee vensters zijn twee schieters zichtbaar. Op de tweede verdieping zijn symmetrisch twee kleine vensters met roedeverdeling geplaatst. De wand wordt afgesloten met twee uitstekende banden over de volle breedte. In de rechterhoek van de gevel bevindt zich een hemelwaterafvoer met vergaarbak.

Dak

De drie blokken van het pand zijn gedekt met platte daken. Het dak van het lage, rechter blok vormt een terras met balustrade voor het hoge blok erachter. Het dak van het linker blok is niet als terras ingericht, maar heeft evenals het lage, rechter blok een balustrade. Dit platte dak is te bereiken via een deur in de linker zijgevel van het hoogste blok. Op dit dak bevindt zich een kleine, bakstenen schoorsteen.

Bijgebouwen, stoep en tuin

Rechts van het pand ligt een verhoogde tuin, van de straat gescheiden door een hoge muur die één geheel vormt met de muur van de huidige garage. Tussen het pand en de hoge muur ligt een granito trap van vijf treden met een smeedijzeren toegangshek met art deco-elementen. De garage is vrij diep en heeft een grote schuifdeur. Net als de plint van het woonhuis staat ook de plint van de garage scheef. De gebruikte baksteen is ouder en ruwer van samenstelling. Op ruim anderhalve meter hoogte is in de muur een uitstekende tandlijst aangebracht. Op deze tandlijst vindt de gevelafronding van de begane grond plaats. Boven de garagedeur zijn verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm aangebracht. Boven de garage is een kubusvormig tuinhuis gebouwd in dezelfde stijl en baksteensoort als het woonhuis. In de voorgevel bevindt zich een groot, horizontaal geplaatst venster in het midden. Het kozijn is afgezet met een plaat, zodat de ruitverdeling niet zichtbaar is. Onder het venster is een rij uitstekende, verticaal geplaatste bakstenen aangebracht. Boven het venster bevinden zich verticaal geplaatste bakstenen in strekvorm. De gevel wordt afgesloten met twee banden van uitstekende bakstenen, waarbij de bovenste laag boven de eerste laag uitsteekt. In de grijs gepleisterde linker zijgevel bevinden zich op de begane grond twee horizontaal geplaatste vensters met bakstenen lekdorpels. Op de eerste verdieping is een groot verticaal geplaatst venster zichtbaar. Alle drie de vensters zijn met platen afgedekt, zodat ook hier geen ruitverdeling zichtbaar is. In de grijs gepleisterde rechter zijgevel is vooraan op de eerste verdieping een smal, met een plaat afgedekt venster zichtbaar. Op de eerste verdieping van de achtergevel is in de linkerhoek een deurdoorgang geplaatst. Ook deze deur is met een plaat dichtgezet. Net als bij het woonhuis is het tuinhuis gedekt met een plat dak. Aan de achterkant bevindt zich een tweede, grotere tuin. Deze tuin heeft niveauverschillen en wordt aan de achterkant begrensd door een hoge stenen muur. In het midden van deze muur bevindt zich de achteruitgang. Aan weerszijden hiervan staan twee kleine, grijs gepleisterde schuurtjes met plat dak.

Interieur

In het interieur zijn nog verscheidene authentieke details aanwezig: een rijk geornamenteerde, houten bordestrap, twee marmeren schouwen, eenvoudige stucplafonds, geprofileerde deuromlijstingen, eenvoudige raamomlijstingen en enkele authentieke paneeldeuren.

Reden van plaatsing

Architectuurhistorische criteria

a. de representatie van de Amsterdamse School, met het stapelen van eenvoudige, kubusachtige vormen, het veelzijdig gebruik van baksteen en de zorgvuldige vormgeving van vensters en andere onderdelen.

Stedenbouwkundige criteria

a. de hoge authenticiteit.

Cultuurhistorische criteria

a. de voormalige bewoner en opdrachtgever Stephan Meijer, directeur van de lokale scheepswerf J. Meyers Scheepsbouwmaatschappij;
b. de voormalige publieke functie van politiebureau.