Tolstraat 13, woonhuis

Adres: Tolstraat 13, Zaltbommel

Gemeente: Zaltbommel
Postcode + plaats: 5301 AX Zaltbommel
Straat + huisnummer: Tolstraat 13
Naam object: -
Kadastrale aanduiding: gemeente Zaltbommel, sectie A, nr. 3076

Bescherming: gemeentelijk monument
Datum aanwijzing:10 januari 2006

Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie:  woonhuis

Bouwjaar: ca. 1900
Architect: -
Bouwstijl: eclectisch

Beschrijver: M. Witteveen/geactualiseerd door Marinus van Dintel
Datum beschrijving: 1997/oktober 2004
Datum foto’s: september 2004

Bronnen:  bouwdossiers Streekarchief Bommelerwaard (SAB)

Kadastrale kaart van Tolstraat 13 in Zaltbommel (2015)

Historie en ligging

Samen met Molenwal 1 vormt Tolstraat 13 één beeldbepalend pand langs de verbinding tussen de Tolstraat en de hoger gelegen Molenwal. In de 19de eeuw heette deze verbinding de Molengang. Rond 1900 werd het pand als enkele wooneenheid in eclectische stijl gebouwd; in 1951 is het onder leiding van architect G.J. van Reekum voor dubbele bewoning aangepast.

Plattegrond en opbouw

Het pand is gebouwd op rechthoekige plattegrond. Het is twee bouwlagen hoog onder een schilddak. De nokrichting staat evenwijdig op de voorgevel. De voorname voorgevel heeft een middenrisaliet die aan de bovenzijde wordt afgesloten met een fronton. De gevelgedeeltes links en rechts van het middenrisaliet en de zijgevels worden afgesloten met een klassiek hoofdgestel. Bij de hoekpenanten verkropt het hoofdgestel. Vanwege het uitzicht op de haven en de rivier is de eerste verdieping rijk uitgevoerd met grote vensters omgeven door verscheidene ornamenten. De linker en de rechter zijgevel zijn eenvoudiger van uitvoering. Het linker gedeelte van het pand, Tolstraat 13, heeft een hoge, gepleisterde plint. Deze plint eindigt vanwege de oplopende straat rechts van de poortingang van het rechter gedeelte, Molenwal 1. De plint is violet geschilderd. Een hoger aangebrachte plint bevindt zich op de rechter zijgevel. Het kozijnwerk is op de begane grond in crème geschilderd; het raamwerk en de voordeur is donkergroen.

Voorgevel

De voorgevel is zes vensters breed en symmetrisch van indeling. De gevel is boven de gepleisterde plint gemetseld in donkere baksteen zonder metselverband en heeft ter hoogte van de raamdorpels gepleisterde speklagen. Ter hoogte van de onder- en bovendorpels van de vensters zijn gepleisterde speklagen aangebracht. In het middenrisaliet bevindt zich over de gehele hoogte van de middenas een liseen die tot aan de top van het fronton reikt. Aan beide uiteinden van de gevel en aan de hoeken van het middenrisaliet zijn hoekpenanten aangebracht.
Op de begane grond bevinden zich twee dubbele houten garagedeuren aan weerszijden van de liseen in het middenrisaliet. Respectievelijk links en rechts van de garagedeuren zijn twee halve vensters met twee enkelruits draairamen en lekdorpels aangebracht. Zowel deuren als vensters zijn licht getoogd en geprofileerd in de zwikken. Boven deuren en vensters bevinden zich enkelsteens segmentbogen en daarboven over de gehele breedte een geprofileerde waterlijst. In het linker gedeelte van de gevel is direct onder de bovenste speklaag tussen het eerste en tweede venster een smeedijzeren rozet geplaatst. In de liseen in het middenrisaliet bevindt zich een klassieke muurlantaarn.
Op de eerste verdieping bevinden zich zes symmetrisch in de gevel geplaatste vensters met T-schuiframen met glas-in-lood in de bovenlichten en natuurstenen lekdorpels. Boven elk venster zit een anderhalf steens rondboog met gepleisterde geboortestenen en sluitsteen in het midden. In het boogveld is siermetselwerk aangebracht. Links en rechts van het middenrisaliet wordt de gevel afgesloten met een klassiek hoofdgestel met een architraaf, een breed fries met spiegels en een geprofileerde kroonlijst op grote consoles. De consoles aan de linkerzijde van de gevel zijn crème geschilderd.

Op de zolderverdieping zijn in het middenrisaliet boven een geprofileerde waterlijst in het linkergedeelte en een gepleisterde speklaag in het rechter gedeelte twee halve, licht getoogde vensters met eveneens licht getoogde, enkelruits draairamen geplaatst. Boven de vensters is een enkelsteens strekboog aangebracht, onder de vensters bevindt zich een hardstenen lekdorpel. Aan de bovenzijde boven de strekbogen wordt het middenrisaliet afgesloten met een fronton, dat door de liseen in tweeën is gesplitst. Op de twee wit gepleisterde ondergronden zijn in het timpaan donker geverfde voluten afgebeeld.

Linker zijgevel

De linker zijgevel is drie vensters breed en symmetrisch van indeling. Ook in deze gevel zijn speklagen aangebracht; de geboorte- en sluitstenen in de strekbogen ontbreken hier echter.
Op de begane grond bevindt zich links in de gevel een ingang met opgeklampte deur met een licht geprofileerd kalf en een enkelruits bovenlicht daarboven. Rechts in de gevel is een licht getoogd half venster, gelijk aan dat in de voorgevel, aangebracht. Een gelijk venster in het midden van de gevel is blind. Boven de deur en de vensters zitten enkel steens strekbogen.
Tussen de begane grond en de eerste verdieping zit een geprofileerde waterlijst. Loodrecht boven de benedendeur zit op de eerste verdieping een venster met raamwerk gelijk aan dat van de voorgevel en een boogveld met siermetselwerk. De twee vensters rechts van dit venster zijn blind, terwijl hier het siermetselwerk in de boogvelden ontbreekt.

Rechter zijgevel

De rechter zijgevel is een gemene muur met het pand Tolstraat 13.

Achtergevel

Van de achtergevel zijn geen details bekend.

Dak

Het (linker gedeelte van het) schilddak is gedekt met voornamelijk rode Hollandse pannen.
In het voorschild is een tuimelraam geplaatst. Op het schild boven de linker zijgevel is rechts van het midden een eenvoudige dakkapel met plat dak en enkelruits draairamen aangebracht.

Interieur

In de hal beneden bevinden zich oude vloer- en wandtegels.

Reden van plaatsing

Architectuurhistorische criteria

a. de lijstgevel in eclectische stijl.

Stedenbouwkundige criteria

a. de situering tussen de Tolstraat en de Waalkade;
b. de hoge authenticiteit.