Kerkstraat 15, woonhuis

Adres: Kerkstraat 15, Zaltbommel

Gemeente: Zaltbommel
Postcode + plaats: 5301 EG Zaltbommel
Straat + huisnummer: Kerkstraat 15
Naam object: -
Kadastrale aanduiding: gemeente Zaltbommel, sectie A, nr. 3618

Bescherming: gemeentelijk monument
Datum aanwijzing: 11 februari 1992

Oorspronkelijke functie: woonhuis
Huidige functie: woonhuis

Bouwjaar: -
Architect: -
Bouwstijl: -

Beschrijver: -
Datum beschrijving: -
Datum foto’s: -

Bronnen: -

Kadastrale kaart van Kerkstraat 15 in Zaltbommel (2015)

Historie en ligging

Het pand ligt aan de oostkant van de Kerkstraat, op de noordhoek met de Heilige Geeststraat. De voorgevel ligt in het verlengde van de Koningstraat en de Vismarkt. In het blok Vismarkt-Kerkstraat, tegenover Kerkstraat 15, liggen twee gebouwen uit het laatste kwart van de achttiende eeuw: aan de Vismarkt het marktgebouw van de vismarkt uit 1776 en een waterpomp uit dezelfde tijd; aan de westzijde van de Kerkstraat ligt de voormalige hoofdingang van het Bommelsch Gasthuis, een classicistische gevel, eveneens uit het laatste kwart van de achttiende eeuw.
De voorgevel van het huis Kerkstraat 15 beëindigt een korte gevelrij en grenst aan de noordzijde aan Kerkstraat 13.
De zijgevel ligt aan de noordzijde van de Heilige Geeststraat die een gesloten gevelwand vormt. Daar grenst het huis aan een monumentaal bedrijfspand van omstreeks 1900.

Plattegrond en opbouw

Het pand heeft twee bouwlagen. Aan de achterzijde van het huis (Heilige Geeststraat) bevindt zich een lagere aanbouw van twee bouwlagen.
Opvallend aan het huis is de brede bakstenen lijstgevel met het grote aantal vensters en naar verhouding weinig baksteen.

Voorgevel

De voorgevel is een vlakke lijstgevel en is in staand verband gemetseld in kleine, donkere baksteen. De gevel is verdeeld in zes gelijke assen op een lage hardstenen plint. De muurdammen zijn smal. In elke as bevinden zich twee vensters boven elkaar, behalve in de tweede as van rechts waarin zich de deur bevindt. De begane grond is hoger dan de eerste verdieping en het muuroppervlak tussen beide verdiepingen is naar verhouding vrij gering.
De vensters in de begane grond hebben schuiframen met 2x3x3 ruiten. De onderdorpels zijn van natuursteen. De strekken boven de vensters zijn iets getoogd. Tussen de strekken bevinden zich de gewone staafmuurankers, vijf in totaal. De deur heeft een stenen onderdorpel en de kozijnen, voorzien van een staafprofiel, rusten op stenen neuten.
De deur is een paneeldeur met een rechthoekig onderveld. Het eveneens rechthoekige bovenveld heeft twee ingezwenkte bovenhoeken. De deurknop en brievenbus zijn van koper. Het middenkalf is eenvoudig geprofileerd. Het bovenlicht is verdeeld in 3x2 ruiten en heeft een geprofileerde weldorpel.
De vensters van de eerste verdieping zijn gelijk aan die van de begane grond maar minder hoog: de schuiframen zijn verdeeld in 2x3x2 ruiten.
Het hoofdgestel bestaat uit een smalle architraaf, een fries met trigliefen (met guttae) en vlakke met open, en een geprofileerde kroonlijst.
De houten lijsten zijn wit geverfd, het raamwerk en de deur donkergroen.

Linker zijgevel

De linker zijgevel gaat grotendeels schuil achter de belendende bebouwing (Kerkstraat 13).

Rechter zijgevel

De rechter zijgevel (aan de Heilige Geeststraat) is grijs gepleisterd en heeft een lage, eveneens gepleisterde plint. De gevel is aan de bovenzijde voorzien van een eenvoudige bakgoot op ijzeren steunen. De goot ligt lager dan het hoofdgestel van de voorgevel. Het linker gedeelte van deze gevel, ongeveer tweederde van de hele gevel (grenzend aan de Kerkstraat), is glad gepleisterd met blokvoegen van zeer grote blokken. Daarin bevindt zich op de begane grond een klein rechthoekig venster waarvan het kozijn een staafprofiel heeft. Ook op de eerste verdieping bevindt zich een zeer klein rechthoekig venster. In het midden van de zijgevel bevindt zich op ongeveer 20 cm. boven maaiveld een kelderraam.
In het kleinere rechter gedeelte van de gevel bevinden zich twee vensters op de begane grond en recht daarboven twee vensters op de eerste verdieping. De vensters op de begane grond hebben houten onderdorpels met geprofileerde weldorpels, kozijnen met staafprofiel, schuiframen met 2x2x3 ruiten en louvreluiken (één luik ontbreekt). Boven de vensters is een boogveld uitgespaard. In het pleisterwerk is daar een ruitpatroon ingekrast. De vensters op de eerste verdieping zijn gelijk aan die van de begane grond, maar hebben geen luiken.
De muurankers bevinden zich in het linker gedeelte hoger dan in het rechter gedeelte. Op de scheiding van beide gedeelten loopt een dunne barst door het pleisterwerk.

Aanbouw

De lagere aanbouw aan de achterzijde heeft twee bouwlagen, maar is lager dan het hoofdgebouw. De gevel is eveneens grijs gepleisterd met schijngroeven van grote blokken. De gevel heeft in de begane grond links een venster en rechts daarvan een deur en op de eerste verdieping een venster boven het venster van de begane grond en een eenvoudige bakgoot op ijzeren steunen.
Het venster van de begane grond heeft een schuin gelegde houten onderdorpel, een schuifraam met 2x2x3 ruiten en een geprofileerde weldorpel. De kozijnen hebben een staafprofiel. De schijngroeven suggereren een strek boven het venster.
De deur is een gedeeltelijk opgeklampte deur met kraalprofiel. De klink is in de bovenhelft. Er is een klein bovenlicht, voorzien van matglas.
Het venster in de eerste verdieping is kleiner, heeft een stenen onderdorpel en het schuifraam is verdeeld in 2x3x2 ruiten.

Dak

Het pand heeft een schilddak waarvan de nok in een L-vorm evenwijdig loopt aan de Kerkstraat en de Heilige Geeststraat. Aan de zijde van de Kerkstraat zijn gesmoorde Hollandse pannen toegepast en staan twee pirons. Aan de zijde van de Heilige Geeststraat zijn sinds 1991 opnieuw verbeterde rode Hollandse pannen toegepast.
De aanbouw aan de achterzijde is voorzien van een zadeldak dat aansluit op het schilddak van het hoofdgebouw. De nok ligt echter lager. Dit dakdeel is eveneens sinds 1991 gedekt met verbeterde rode Hollandse pannen.

Bijgebouwen, stoep en tuin

Het pand heeft aan de Kerkstraatzijde, over de gehele lengte, een smalle hardstenen stoep waarvan de hoek kapotgereden is en enkele stenen verzakt zijn.

Extra opmerking

De gevel aan de Kerkstraat is vrij gaaf bewaard; de details lijken authentiek. In detaillering en maatvoering is deze gevel te vergelijken met de gevels van Gamerschestraat 16 en 18 (rijksmonumenten) en Lange Steigerstraat 24 (vooral begane grond).
Op een foto uit het begin van de twintigste eeuw zijn twee brede dakkapellen te zien die niet helemaal recht boven de tweede en vijfde vensteras zijn geplaatst. De vermoedelijk openslaande ramen daarvan waren verdeeld in 2x2x3 ruitjes.
Het huis geeft de indruk uit verschillende delen te bestaan. De detaillering van de zijgevel doet vermoeden dat het achterste deel daarvan uit de zestiende eeuw dateert. Het voorhuis, waarvan de verdiepingen hoger waren of zijn, zou daarmee verenigd zijn. De gevel kreeg in de achttiende eeuw het huidige uiterlijk. De aanbouw was een zelfstandige schuur of stal waarvan in 1989 het zadeldak nog door een dwarsgevel van het huis gescheiden was. Bij latere dakverbetering is de kap aangeheeld.
Het pand is lange tijd het woonhuis geweest van wijnhandelaar Achterberg die aan de Heilige Geeststraat de bedrijfsgebouwen in het begin van de twintigste eeuw heeft aangebouwd.

Reden van plaatsing

Architectuurhistorische criteria

a. de in bouwhistorische zin gave staat van de statige voorgevel;
b. de sobere neoclassicistische stijl uit de 18de eeuw van de voorgevel

Stedenbouwkundige criteria

a. beeldbepalend pand dat door zijn ligging zowel één markante zijde van de Vischmarkt vormt en daar in stijl op aansluit, als ook een representatieve afsluiting vormt van de zichtas vanuit de Koningstraat;
b. in kleur, verhouding en details (zoals de kroonlijst) goed aansluitend bij de bebouwde omgeving die uit dezelfde tijd stamt.